Năm 2025 là năm mà tình hình thế giới và Trung Quốc đối diện với nhiều thách thức. Đây cũng là năm cuối cùng của Kế hoạch 5 năm lần 14, và là một năm có ý nghĩa to lớn trong quá trình hiện đại hóa của Trung Quốc. Trong năm vừa qua, kinh tế Trung Quốc đã vượt qua những khó khăn nào, bằng giải pháp gì và đạt được kết quả ra sao? Triển vọng năm 2026 như thế nào? Mới đây, Đài Phát thanh Truyền hình Trung ương Trung Quốc đã mời PGS.TS. Dương Văn Huy, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Quan hệ Việt Nam-Trung Quốc, Viện Nghiên cứu Châu Á-Thái Bình Dương (Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam) bình luận và làm rõ những vấn đề trên.

PGS.TS. Dương Văn Huy, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Quan hệ Việt Nam-Trung Quốc, Viện Nghiên cứu Châu Á-Thái Bình Dương (Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam)

Vượt qua môi trường khắc nghiệt bên ngoài, thách thức bên trong

Một cách tổng quát, vị chuyên gia Việt Nam đánh giá, năm 2025 là một năm vượt qua khó khăn của kinh tế Trung Quốc. Nền kinh tế thứ hai thế giới hoạt động tốt hơn so với dự kiến ban đầu khi đã thể hiện sự chống chịu tương đối tốt và phục hồi mạnh mẽ trước các thách thức mới, bao gồm sự bất ổn của môi trường bên ngoài và áp lực từ sự chuyển đổi của các động lực tăng trưởng cũ và mới.

“Ngay từ đầu năm, Trung Quốc phải đối diện với sức ép mạnh mẽ về mặt kinh tế từ Mỹ, Cuộc chiến thuế quan Mỹ-Trung năm 2025, khởi phát từ quyết định của Tổng thống Mỹ Donald Trump áp mức thuế đặc biệt lên tới 145% đối với hàng hóa Trung Quốc, đã trở thành một trong những biến số quan trọng nhất của thương mại toàn cầu trong năm. Mục tiêu của Washington là đưa các chuỗi cung ứng quay về Mỹ, giảm thâm hụt thương mại và khôi phục năng lực sản xuất trong nước. Tuy nhiên, sau một năm thực thi, bức tranh kinh tế hiện ra phức tạp hơn: những ngành kỳ vọng được hưởng lợi chưa thể phục hồi, thâm hụt thương mại của Mỹ vẫn nới rộng, trong khi Trung Quốc tiếp tục gia tăng thặng dư xuất khẩu và điều chỉnh chiến lược thị trường khá linh hoạt”, PGS.TS. Dương Văn Huy chỉ ra.

Theo vị học giả, Trung Quốc đã chủ động hơn trong việc ứng phó với các thách thức bên ngoài, thậm chí còn mở ra những hướng đi mới hay mô hình phát triển mới. Cụ thể, tháng 2 năm 2025, Trung Quốc đã ban hành “Kế hoạch hành động ổn định đầu tư nước ngoài năm 2025”, đề xuất 20 biện pháp từ các khía cạnh như mở rộng có trật tự việc mở cửa độc lập và nâng cao hiệu quả của các nền tảng mở, nhằm tăng cường hơn nữa nỗ lực thu hút và ổn định đầu tư nước ngoài. Năm 2025, chính sách tài khóa chuyển từ “chủ động” sang “chủ động hơn”, phát hành 1,3 nghìn tỷ nhân dân tệ (NDT) trái phiếu kho bạc đặc biệt kỳ hạn siêu dài để hỗ trợ cả việc xây dựng các dự án trọng điểm và mở rộng các chính sách cơ sở hạ tầng mới, đồng thời mở rộng nhu cầu trong nước trên mọi phương diện. Chính sách tiền tệ chuyển từ “thận trọng” sang “nới lỏng vừa phải”, với việc cắt giảm lãi suất làm giảm chi phí vay và giảm tỷ lệ dự trữ bắt buộc giúp giải phóng thanh khoản. Khi các chính sách kinh tế vĩ mô có hiệu lực, nền tảng của phát triển kinh tế và ổn định xã hội liên tục được củng cố.

Bên cạnh đó, Trung Quốc cũng tích cực đa dạng hóa thị trường xuất khẩu ra ngoài Mỹ hướng đến Đông Nam Á, Liên minh châu Âu (EU), châu Phi và Mỹ Latinh. Với chiến lược thúc đẩy hợp tác với những quốc gia Nam Bán cầu, trong đó việc thúc đẩy nâng cấp Thỏa thuận thương mại tự do với Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) (CAFTA 3.0) được xem là một trong những kết quả tích cực của Trung Quốc. Việc Trung Quốc thúc đẩy hợp tác sâu rộng với các nền kinh tế đang phát triển và các đối tác ở Nam bán cầu được xem là chiến lược lâu dài để duy trì vị thế của Trung Quốc trong một thế giới đang phân cực.

Đi vào ổn định, hướng tới phát triển chất lượng cao

Năm 2025, nền kinh tế Trung Quốc thể hiện sức chống chịu và có những bước phát triển đáng ghi nhận về mặt xuất khẩu và đổi mới sáng tạo. Chỉ trong 11 tháng đầu năm,Trung Quốc đã đạt thặng dư thương mại kỷ lục 1 nghìn tỷ USD – một cột mốc mà chưa quốc gia nào đạt được.

“Kết quả đáng kinh ngạc này – nhấn mạnh rằng thị trường Mỹ không phải là không thể thay thế – đã củng cố sự tự tin của nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình trong việc áp dụng cách tiếp cận cứng rắn với Trump trong suốt cuộc chiến thương mại kéo dài năm nay. Chìa khóa dẫn đến thành công xuất khẩu của Trung Quốc dưới áp lực thuế quan của Trump khá đơn giản, các nhà xuất khẩu Trung Quốc đã tăng cường chiến lược đa dạng hóa nguồn cung khỏi Mỹ, chuyển hướng vận chuyển và tập trung mạnh vào các thị trường đang cần hàng hóa giá rẻ của Trung Quốc,” PGS.TS. Dương Văn Huy đánh giá.

Theo số liệu hải quan, trong 11 tháng đầu năm 2025, xuất khẩu của Trung Quốc tăng mạnh 5,7% so với cùng kỳ năm ngoái. Sự tăng trưởng xuất khẩu sang châu Âu, Đông Nam Á và châu Phi – lần lượt tăng 8,9%, 14,6% và 27,2% – đã bù đắp hơn mức giảm 18,3% xuất khẩu sang Mỹ trong cùng kỳ.  Năng lực sản xuất vượt trội của Trung Quốc đã củng cố vị thế “công xưởng của thế giới”, đặt nền tảng cho chiến lược chuyển hướng xuất khẩu linh hoạt. Trung Quốc tiếp tục giảm bớt sự phụ thuộc vào việc bán hàng sang Mỹ.

Cảnh tượng nhộn nhịp tại bãi container của cảng Thanh Đảo, tỉnh Sơn Đông, Trung Quốc, ngày 8/12/2025 (Ảnh: CGTN)

Mặt khác, theo đánh giá của Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới, năm 2025 đánh dấu lần đầu tiên Trung Quốc bước vào top 10 Chỉ số Đổi mới sáng tạo toàn cầu và tiếp tục dẫn đầu nhóm các nền kinh tế thu nhập trung bình cao, tăng tổng cộng 25 bậc so với năm 2013. Kết quả đầu ra cũng đạt mức ấn tượng khi nhiều chỉ số liên quan đến sở hữu trí tuệ của Bắc Kinh, từ bằng sáng chế đến kiểu dáng công nghiệp và nhãn hiệu, đều nằm trong nhóm dẫn đầu thế giới. Mạng lưới 26 cụm đổi mới công nghệ tại Trung Quốc đã lọt vào top 100 toàn cầu, cùng hơn 460.000 doanh nghiệp công nghệ cao đang hoạt động, phản ánh mức độ tập trung đáng kể của nguồn lực nghiên cứu và phát triển (R&D) và khả năng đưa kết quả nghiên cứu vào ứng dụng thực tế. Đồng thời, Trung Quốc có một số thành tựu được coi là biểu tượng cho sự đột phá ngoạn mục của nền khoa học công nghệ so với phương Tây. Đó là tàu cao tốc, xe điện, thương mại điện tử và trí tuệ nhân tạo (AI).

Ngoài ra, năm 2025, thị trường tiêu dùng Trung Quốc đã thể hiện khả năng phục hồi và tiềm năng mạnh mẽ, với tổng doanh thu bán lẻ hàng tiêu dùng dự kiến vượt quá 50 nghìn tỷ nhân dân tệ. Khi các nhu cầu mới nổi như tiêu dùng dịch vụ và tiêu dùng kỹ thuật số tiếp tục phát huy tiềm năng, nhu cầu nội địa đang trở thành động lực chính hỗ trợ tăng trưởng kinh tế ổn định, đồng thời mang lại cơ hội tăng trưởng cho các công ty nước ngoài. Trung Quốc là một thị trường hùng mạnh với hơn 1,4 tỷ người, và hơn 400 triệu người có thu nhập trung bình, vững chắc giữ vị trí là thị trường tiêu dùng lớn thứ hai thế giới, thị trường bán lẻ trực tuyến lớn nhất và thị trường nhập khẩu lớn thứ hai. Điều này cung cấp không gian rộng lớn và khả năng phục hồi mạnh mẽ cho sự phát triển kinh tế Trung Quốc.

Nền kinh tế Trung Quốc đã kiên cường vượt qua áp lực, duy trì xu hướng ổn định và tiến bộ nói chung. Sự tích lũy lâu dài và sự chồng chất liên tục của nhiều lợi thế đã tạo nên nền tảng vững chắc chống lại các cú sốc từ bên ngoài. Kết quả là, về mặt tăng trưởng kinh tế, theo như Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) đã điều chỉnh dự báo tăng trưởng kinh tế năm 2025 của Trung Quốc lên 5% và dự báo năm 2026 lên 4,5%. Điều này phản ánh xuất khẩu mạnh mẽ và các biện pháp kích thích tài chính có những tác dụng tích cực.

“Nền kinh tế Trung Quốc đã duy trì tăng trưởng ổn định trong năm qua, đóng góp đáng kể vào tăng trưởng kinh tế toàn cầu. Trung Quốc như một “ốc đảo của sự ổn định” trong bối cảnh quốc tế bất ổn, tạo ra sự ổn định và chắc chắc quan trọng cho nền kinh tế thế giới,” PGS.TS. Dương Văn Huy tổng kết.

Tồn tại, thách thức, và triển vọng 2026

Theo học giả Việt Nam, bên cạnh những kết quả đạt được của nền kinh tế Trung Quốc như trên, kinh tế Trung Quốc cũng tiếp tục gặp những khó khăn, trong đó có vấn đề về nhu cầu nội địa chưa được hồi phục một cách mạnh mẽ, một phần do sự bất ổn kéo dài trong lĩnh vực bất động sản. Vấn đề việc làm tiếp tục gây sức ép, tác động nhất định đến niềm tin người tiêu dùng, dẫn đến tiêu dùng vẫn còn yếu và áp lực giảm phát do tình trạng dư thừa năng lực sản xuất và cuộc chiến giá cả khốc liệt, đặc biệt là trong các lĩnh vực như xe điện, thương mại điện tử và vật liệu xây dựng.

Ngoài ra, môi trường địa chính trị toàn cầu ngày càng bất ổn cũng làm gia tăng áp lực lên các doanh nghiệp Trung Quốc, vốn đang phải đối mặt với các rào cản mới về công nghệ và chuỗi cung ứng. Việc Mỹ và các đồng minh gia tăng kiểm soát đầu tư, chuyển giao công nghệ và dòng chảy dữ liệu xuyên biên giới buộc Trung Quốc phải thúc đẩy nhanh hơn tiến trình tự chủ công nghệ và tái định vị trong chuỗi giá trị toàn cầu.

“Các yếu tố như tăng trưởng năng suất chậm lại, nợ doanh nghiệp và khu vực công cao, lợi nhuận đầu tư giảm và dân số già hóa cũng đặt ra những thách thức. Những yếu tố này, đan xen nhau, báo hiệu tăng trưởng chậm hơn trong tương lai,” PGS.TS. Dương Văn Huy nhìn nhận.

Đánh giá về triển vọng 2026, chuyên gia Việt Nam cho rằng, động lực chính thúc đẩy tăng trưởng kinh tế Trung Quốc năm tới có thể là sự tái cân bằng kinh tế, nhằm mục đích mở rộng nhu cầu nội địa để bù đắp sự sụt giảm đóng góp của nhu cầu bên ngoài.

“Theo như “Kế hoạch 5 năm lần thứ 15” về phát triển kinh tế và xã hội (2026-2030), Trung Quốc cũng nhấn mạnh việc kiên trì phát triển kinh tế là nhiệm vụ trọng tâm và thúc đẩy phát triển chất lượng cao. Là năm khởi đầu của Kế hoạch 5 năm lần thứ 15, mục tiêu tăng trưởng GDP năm 2026 nên được đặt ở mức khoảng 5%,” vị học giả dự báo.

Trung Quốc đã liệt kê việc mở rộng tiêu dùng là mục tiêu trọng điểm của tăng trưởng kinh tế trong Kế hoạch 5 năm lần thứ 15. Chuyển đổi sang tăng trưởng dựa vào tiêu dùng là một trong những ưu tiên chính sách quan trọng nhất của Trung Quốc trong giai đoạn này. Chính quyền đã và đang thực hiện các biện pháp để thúc đẩy tiêu dùng trong nước, trong đó có lập trường tài khóa mở rộng, nới lỏng chính sách tiền tệ, tăng cường an sinh xã hội và thực hiện các biện pháp có mục tiêu để giảm tiết kiệm quá mức và giải quyết vấn đề “suy thoái”. Hơn nữa, tuổi nghỉ hưu đang dần được nâng lên sẽ giúp tăng nguồn cung lao động và cải thiện triển vọng tăng trưởng trung hạn.

PGS.TS. Dương Văn Huy cho rằng, chính phủ Trung Quốc có thể sẽ hỗ trợ đầu tư vào cơ sở hạ tầng và sản xuất để ổn định đầu tư, tập trung vào các lĩnh vực liên quan đến sinh kế người dân và đổi mới công nghệ. Việc thúc đẩy tiêu dùng sẽ khai phá tiềm năng của thị trường nội địa rộng lớn của Trung Quốc, từ đó giảm bớt sự mất cân bằng nội bộ và bên ngoài của Trung Quốc, tạo ra nguồn tăng trưởng bền vững hơn. Đồng thời, Trung Quốc cũng có những cải nhằm giúp phát huy tối đa tiềm năng của các công nghệ mới - đặc biệt là trong trí tuệ nhân tạo (AI) và hiệu quả năng lượng. Cơ sở hạ tầng kỹ thuật số của Trung Quốc đang có tiềm năng hưởng lợi đáng kể từ AI.

“Về lâu dài, tiềm năng tăng trưởng kinh tế của Trung Quốc vẫn khá cao. Bằng cách tăng cường đổi mới công nghệ và nâng cao hiệu quả phân bổ nguồn lực, Trung Quốc sẽ tiếp tục cải thiện năng suất,” chuyên gia Việt Nam lạc quan.

Thế giới đang trải qua những thay đổi nhanh chóng, bước vào một thời kỳ hỗn loạn và chuyển mình mới. Dù tiếp tục đối diện những rủi ro và khó khăn, kinh tế Trung Quốc vẫn khẳng định tính dẻo dai, bền bỉ của mình, là một trong những điển sáng của bức tranh kinh tế toàn cầu u ám hiện nay. Với tư cách là một trong số ít quốc gia duy trì tăng trưởng ổn định, Trung Quốc giống như một con tàu khổng lồ không ngừng tiến về phía trước giữa những con sóng dữ dội, đóng góp động lực tích cực cho phát triển toàn cầu.

Biên tập:CAINI LUO